“Nie mogłem uwierzyć, że to Europa.”
— Hamza z Jemenu, świadectwo z granicy polsko-białoruskiej.
My, niżej podpisane organizacje pozarządowe w Polsce i w całej Europie, jesteśmy głęboko zaniepokojone deklarowanymi przez Polskę zamiarami zawieszenia dostępu do procedur o udzielenie ochrony międzynarodowej, co stanowi poważne zagrożenie dla podstawowych praw osób poszukujących bezpieczeństwa. Wzywamy do odpowiedzialnej debaty o prawach człowieka w kontekście migracji, która uwzględni głosy organizacji pozarządowych i społeczeństwa obywatelskiego, a także samych uchodźców i osób ubiegających się o ochronę międzynarodową.
15 października 2024 roku Rząd Rzeczypospolitej Polskiej przyjął dokument zatytułowany „Strategia migracyjna Polski na lata 2025–2030. Odzyskać kontrolę. Zapewnić bezpieczeństwo”. Dokument ten wprowadza możliwość czasowego i terytorialnego zawieszenia dostępu do procedur o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce, co wpisuje się w niebezpieczny trend zmian narracji i polityki o potencjalnie długofalowych skutkach dla całego regionu. Podważa też wartości takie jak solidarność, poszanowanie praw człowieka i godności, praworządność, sprawiedliwość społeczna i ochrona uchodźców. Są to wartości, które czynią Unię Europejską mocniejszą, a nie słabszą w obliczu wyzwań. Jest to kwestia, która dotyczy wszystkich mieszkańców i mieszkanek Unii Europejskiej zaangażowanych w ochronę wspólnych wartości i praw człowieka, które wynikają z tego, jak rozumiemy człowieczeństwo. Szczególnie niepokojące jest to, że Rada Europejska nie potępiła propozycji zawieszenia dostępu do ochrony międzynarodowej i wyraziła solidarność z Rządem Rzeczypospolitej Polskiej5. Poprzez zwiększenie międzynarodowej świadomości, mamy nadzieję, że to oświadczenie podkreśli powagę sytuacji dla całego społeczeństwa europejskiego i zgromadzi wsparcie tych, którzy podtrzymują wspólne europejskie wartości.
Europejskie doświadczenia wojenne ukształtowały globalne standardy etyczne i prawne. Demokracja i praworządność są filarami współczesnego europejskiego porządku prawnego. Nie możemy zapomnieć o historii i dziedzictwie, które stanowią fundamenty instytucji europejskich. Prawo do ubiegania się o ochronę międzynarodową w Europie jest zapisane w prawie międzynarodowym i europejskim, w tym w Konwencji Genewskiej z 1951 roku, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Konwencji o Prawach Dziecka, Konwencji przeciwko Torturom oraz Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Jest ono również chronione na mocy art. 56 Konstytucji RP. Państwa są zobowiązane do przestrzegania tych standardów, nie tylko w uznaniu praw jednostki, ale także jako istotnej części spójnego systemu ochrony praw człowieka opartego na praworządności. Te akty prawne gwarantują, że osoby uciekające przed prześladowaniem lub poważną krzywdą mają prawo do ubiegania się o ochronę, wszczynania formalnych procedur i indywidualnego rozpatrzenia ich spraw. W sercu tego systemu leży zasada non-refoulement, która zabrania zawracania osób do krajów, w których ich życie lub wolność byłyby poważnie zagrożone. Państwa mają prawny obowiązek przestrzegania wiążącego prawa międzynarodowego, poprzez ochronę godności ludzkiej oraz zapewnienie, że osoby zagrożone nie zostaną 4 Mamy tu tylko jedną wojnę: imigrację, ciebie. Polityka pushbacków i przemocy służb na granicy polsko-białoruskiej, Grupa Granica, We Are Monitoring, Warszawa 2024, str. 18 5 Posiedzenie Komisji Europejskiej (17 października 2024) – Konkluzje,EUCO 25/24odesłane do miejsc, gdzie grozi im niebezpieczeństwo. Są zobowiązane do podtrzymania zaangażowania Europy w ochronę praw człowieka i uchodźców.
Strategia migracyjna jest dokumentem na który czekaliśmy od dawna. Jednakże wykluczenie społeczeństwa obywatelskiego z procesu konsultacji poskutkowało dokumentem, który nie czerpie z bogactwa wiedzy i doświadczenia polskich organizacji pozarządowych oraz przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego.
Minął już miesiąc od ogłoszenia przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej możliwości czasowego i terytorialnego zawieszenia praw człowieka. Polskie społeczeństwo obywatelskie i środowiska akademickie opublikowały wiele oświadczeń6 wyrażających obawy dotyczące tej kwestii. Niemniej, ich zastrzeżenia nie zostały dostatecznie uwzględnione przez polski rząd.
My, niżej podpisani członkowie i członkinie polskiego społeczeństwa obywatelskiego, ponownie wyrażamy gotowość do dzielenia się naszą wiedzą i do współpracy z rządem oraz władzami lokalnymi w budowie i wdrażaniu etycznie odpowiedzialnej strategii migracyjnej i integracyjnej dla Polski bezpiecznej i opartej na europejskich wartościach demokratycznych oraz praworządności. Decyzje dotyczące polityki migracyjnej muszą być podejmowane w procesie rzetelnych konsultacji ze społeczeństwem obywatelskim. Wzywamy Rząd Rzeczypospolitej Polskiej do przestrzegania zobowiązań prawnych do zapewnienia dostępu do procedur o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz do podjęcia współpracy ze społeczeństwem obywatelskim. Wzywamy również państwa członkowskie, instytucje europejskie oraz społeczeństwo obywatelskie do ciągłego zaangażowania na rzecz ochrony prawa i wartości europejskich poprzez gwarancję i domaganie się dostępu do ubiegania się o ochronę międzynarodową dla wszystkich. Bezpieczeństwo narodowe i ochrona uchodźców mogą i muszą współistnieć. Ostateczną gwarancją zarówno bezpieczeństwa państwa, jak i bezpieczeństwa jednostek jest przestrzeganie prawa i ochrona praw człowieka. Te prawa są nienaruszalne, tak jak nienaruszalne jest człowieczeństwo każdego i każdej z nas, którego nie można zawiesić.
Organizacje pozarządowe lub sieci NGO, działające w Polsce:
Akcja Demokracja
Amnesty International Polska
Centralna Rada Romów w Polsce
Conflict Kitchen / Kuchnia Konfliktu
ELIL (European Lawyers in Lesvos)
Europejskie Ugrupowanie na Rzecz Edukacji i Kreowania Aktywności “EUREKA”
European Fem Institute
Federacja Inicjatyw Oświatowych
Federacja Znaki Równości?
Foundation Ukraine
FUNDACJA KOVCHEG
Fundacja Artonomia
Fundacja Blind&Proud
Fundacja Centrum Integracji Kobiet NejmovirnaPL
Fundacja Czas Kobiet
Fundacja Dobra Fabryka
Fundacja Dobra Wola
Fundacja dla migrantów DOBRY START im. A.G.Farah
Fundacja Emic
Fundacja Habitat for Humanity Poland
Fundacja Humanity in Action Polska
Fundacja Interakcja
Fundacja Inicjatywa Dom Otwarty
Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych
Fundacja Jesuit Refugee Service Poland
Fundacja Jesteśmy Ważni
Fundacja Koper Pomaga – Copernicus Group
Fundacja Miasto Obywatelskie Lubartów
Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej
Fundacja Network of East-West Women, NEWW-Polska
Fundacja Ocalenie / Ocalenie Foundation
Fundacja Panoptykon
Fundacja Polskie Forum Migracyjne
Fundacja Równość.org.pl / Równość.org.pl Foundation
Fundacja Rozwoju Dzieci im. J. A. Komeńskiego
Fundacja The Warsaw House
Fundacja To Proste
“Fundacja w Stronę Dialogu”
Fundacja „Dom tam gdzie Ty”
Fundacji Integracji I Rozwoju Cudzoziemców w Polsce
Grupa Granica
Grupa Zagranica
HIAS Poland
Inicjatywa “Nasz Rzecznik”
Instytut na rzecz Państwa Prawa
International Rescue Committee in Poland
Komitet Obrony Demokracji
Konsorcjum Migracyjne
Lekarze bez Granic / Médecins Sans Frontières
Norwegian Refugee Council (NRC) in Poland
Stowarzyszenie na rzecz imigranckich rodzin osób z niepełnosprawnością “Patchwork”
Peace Ambassadors Poland
Plan International Poland
Podkarpackie Stowarzyszenie dla Aktywnych Rodzin
Polska Akcja Humanitarna (PAH)
Polish Medical Mission
Siła kobietyStowarzyszenie “Dla Ziemi”
Stowarzyszenie Dialog Społeczny
Stowarzyszenie Egala
Stowarzyszenie Interwencji Prawnej (Association For Legal Intervention)
Stowarzyszenie Jesteśmy Razem
Stowarzyszenie Laboratorium Działań dla Pokoju Salam Lab
Stowarzyszenie Lambd
Stowarzyszenie Nomada
Stowarzyszenie No To Ci Pomogę
Stowarzyszenie Pontes
The Association of Creative Initiatives „ę”
Ukrainian House Foundation / Fundacja “Ukraiński Dom”
Organizacje pozarządowe lub sieci NGO z Europy, w solidarności:
Action for Women Switzerland / Greece
ARSIS Association for the Social Support of Youth
Association “I want to help refugees” (Latvia)
Association for Integration and Migration (SIMI)
Association Human Constanta International
ASSOCIATION FOR RESEARCH OF URBAN THEORY AND PRACTICE INOVA
AsyLex
Collective Aid
EmpowerVan
Fenix – Humanitarian Legal Aid
Greek Forum of Refugees
Inter Alia
INTERSOS
INTERSOS HELLAS
Jesuit Refugee Service (JRS) Malta
Jesuit Refugee Service Serbia
Jesuit Refugee Service UK
Jesuiten-Flüchtlingsdienst Deutschland | Jesuit Refugee Service Germany
JOVESOLIDES SPAIN
JRS Belgium
JRS Bosnia and Herzegovina
JRS Europe
JRS France
JRS Kosovo
JRS Romania
Nonviolent Peaceforce
No Name Kitchen
Northern Ireland Council for Racial Equality
Oxfam
Public Institution Roma Community Centre
PRAB Initiative
Roditelji u akciji – Roda
Russian Democratic Society UK
Sienos Grupė
Terre des Hommes Germany
The Association for Juridical Studies on Immigration (ASGI)
Yoga and Sport with Refugees
Oświadczenie dostępne również pod linkiem: Statement of I/NGOs in response to the Migration Strategy in Poland and in support of the right to international protection.
