Pomimo ostrzeżeń ze strony ponad 50 organizacji społeczeństwa obywatelskiego, decydenci polityczni UE osiągnęli w grudniu ubiegłego roku porozumienie w sprawie nowego Paktu o Migracji i Azylu. Porozumienie to jest kontynuacją trwającej dekadę polityki, która prowadzi do coraz częstszych naruszeń praw człowieka w Europie. Będzie ono miało druzgocący wpływ na europejski system azylowy i da zielone światło dla takich nadużyć jak profilowanie rasowe, automatyczne umieszczanie w detencji czy pushbacki. W przyszłym tygodniu posłowie i posłanki Parlamentu Europejskiego będą mieli ostatnią szansę na odrzucenie tego projektu w głosowaniu plenarnym, dając tym samym polityczny sygnał sprzeciwu wobec przyjęcia Paktu, który podważa prawa podstawowe.
Jeśli Pakt zostanie przyjęty to zapoczątkuje on nowy system “zarządzania migracją” w Unii Europejskiej, który charakteryzowałby się:
- Zatrzymaniami na granicy bez wyjątków dla rodzin z dziećmi w każdym wieku, przyspieszonymi i dyskryminującymi procedurami oceny wniosków o ochronę międzynarodową oraz naciskiem na procedury powrotu z obniżonymi gwarancjami bezpieczeństwa.
- Faktem, że znacznie większa liczba osób ubiegających się o ochronę zostanie objęta procedurami granicznymi i poprzez “fikcję prawną braku wjazdu“, nie będzie uznawana za przebywającą na terytorium UE. Zwiększy to ryzyko naruszeń praw człowieka i pushbacków. Nawet dzieci bez opieki mogą podlegać procedurom granicznym i być faktycznie zatrzymywane, gdy władze państwowe uznają je za “zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego”. Co więcej, doświadczenie pokazało, że przetrzymywanie dużej liczby osób w strefach przygranicznych przez dłuższy czas prowadzi do przeludnienia i nieludzkich warunków, jak miało to miejsce na wyspach Morza Egejskiego.
- Poprzez rozszerzenie zasady “bezpiecznego kraju trzeciego”, państwa członkowskie będą mogły bezpośrednio deportować osoby do państw trzecich, uznanych za bezpieczne wyłącznie na podstawie umów dwustronnych. W przeszłości odbywało się to na bazie nieudanych umów, takich jak umowa między UE a Turcją.
- Wobec braku bezpiecznych i regularnych szlaków migracyjnych, osoby poszukujące ochrony lub środków do życia są zmuszone do wybierania coraz bardziej niebezpiecznych tras, w wyniku czego rok 2023 był najbardziej śmiertelnym rokiem od 2015 roku. W samym regionie Morza Śródziemnego w ubiegłym roku zgłoszono śmierć lub zaginięcie ponad 2500 osób, a liczba ta stanowi jedynie wierzchołek góry lodowej. Pakt nie adresuje w żaden sposób tego problemu. Zamiast tego w dalszym ciągu umacnia „Twierdzę Europa”.
- Wzrost wykorzystania technologii inwigilacji na wszystkich etapach procedur migracyjnych i azylowych. Pakt stanowi kolejny krok w kierunku masowej inwigilacji migrantów i migrantek oraz osób podlegających profilowaniu rasowemu, ponieważ bardziej inwazyjne technologie zostaną wdrożone na granicach i w ośrodkach detencyjnych, dane osobowe ludzi będą gromadzone masowo i wymieniane między służbami w całej UE, a systemy identyfikacji biometrycznej będą wykorzystywane do śledzenia ruchów ludzi i zwiększania nadzoru policyjnego nad nieudokumentowanymi migrantami i migrantkami.
Organizacje społeczne konsekwentnie donoszą o systematycznych naruszeniach podstawowych praw osób ubiegających się o ochronę międzynarodową lub środki do życia. Dotyczy to w szczególności społeczności podlegających profilowaniu rasowemu, którym odmawia się dostępu do schronienia, usług i ochrony oraz ucieka się do masowych pushbacków. Wszystko to, przy jednoczesnym prowadzeniu polityki, która ma na celu kryminalizację wysiłków na rzecz pomocy migrantom i migrantkom, przyczynia się do kurczenia się przestrzeni obywatelskiej. Komisja przedstawiła nowy Pakt jako “rozwiązanie” dla nierównych standardów we wdrażaniu wspólnego europejskiego systemu azylowego w państwach członkowskich. Jednak Pakt nie proponuje nic, aby temu zaradzić, a także nie wspiera państw członkowskich przyjmujących dużą liczbę osób na granicach zewnętrznych. Zasada “pierwszego kraju wjazdu” pozostaje w mocy i nie będzie obowiązkowej relokacji osób uratowanych dzięki misjom poszukiwawczo-ratowniczym – inicjatywie, która mogłaby zapewnić humanitarne i zrównoważone rozwiązania poprzez proporcjonalne rozmieszczenie osób ubiegających się o ochronę międzynarodową w całej Europie. Zamiast tego państwa członkowskie bez zewnętrznych granic UE mogą uniknąć podziału odpowiedzialności, finansując fortyfikację granic i ośrodki detencyjne w przygranicznych państwach członkowskich lub finansując wątpliwe “projekty” w krajach spoza UE.
Negocjacje zostały pospiesznie zamknięte przez Komisję Europejską oraz hiszpańską i belgijską prezydencję w Radzie, co doprowadziło do ponad 48-godzinnego maratonu negocjacji trójstronnych i rezygnacji z ostatnich minimalnych zabezpieczeń, które zostały utrzymane przez Parlament. To, co pozostało, to niezwykle złożone ramy prawne, które nie zapewniają żadnego skutecznego rozwiązania kwestii zarządzania migracją podniesionych w ciągu ostatnich lat i nie zapewniają bezpieczeństwa osobom poszukującym ochrony.
My, niżej podpisani, wzywamy posłów i posłanki Parlamentu Europejskiego do odrzucenia Paktu w głosowaniu plenarnym. Stworzy on system, w którym prawo do ubiegania się o ochronę międzynarodową w UE będzie poważnie zagrożone i doprowadzi do większej liczby naruszeń praw człowieka wobec ludzi w całej Europie ze względu na ich status migracyjny.
